ساز بالابان
در این مقاله میخواهم به طور کامل در مورد ساز بالابان
انواع ساز بالابان / اجزای ساز بالابان / خرید ساز بالابان
توضیح بدم
معرفی ساز بالابان
بالابان یک ساز خود صدا ی دوزبانه ارتعاشی میباشد که با دمیدن در آن با قرار گرفتن صحیح بین لب های نوازنده صدا تولید میشود
طول این ساز در ایران کاملا متغیر هست و با ابعادی از بین 28 الی 36 سانت ساخته میشود
قمیش بالابان هم بسته به نوع آن طولی بین 10 الی 13 سانت وعرض قمیش بین 2.6 الی 3.5 سانت دارد
قمیش های کوتاهتر صدای زیر تر و قمیش های با طول بلند تر صدای بم تری ایجاد میکنند
قمیش بالابان با توجه محل مورد استفاده آن به دسته
تقسیم میشوند که قمیش های کم نفس ذخامت کمتری دارند ونازکتر هستن و صدای خارج شده از آن بمتر و دارای زنگ بیشتری میباشد و بلعکس
بالابان های ایرانی باتوجه به پژوهش ها و تجربیات بنده به سه دسته محلی
بالابان شاهسونی
نرمه نای کردی
تقسیم میشوند
متاسفانه به دلایل مختلف در ایران برای ساخت ساز بالابان و نرمه نای کردی از چوب های نامناسب مثل چوب توت یا گردو هم استفاده میشود یکی از دلایل این اتفاق عدم دست رسی به چوب زردآلو یا رویش درخت های مختلف در اکوسیستم های بومی کشور میباشد
بالابان در ایران بیشتر در مراسمات واجرا های محلی استفاده میشود
نرمه نای کردی
همون طور که میدانید نرمه نای کردی یا باله وان (نام دیگر ساز بالابان) در فرهنگ کردستان میباشد
ساز نرمه نای باتوجه به فرهنگ اقلیم کرد چه داخل و خارج ایران یکسری تعقیرات دارد که صدای مخصوص و بمتری را نصبت به بالابان های دیگر ایران ایجاد میکند
نرمه نای بیشتر در مراسمات عروسی با آهنگ های شاد اجرا میشود در گذشته ساز مکمل نرمه نای تنبک وساز دف بود وهست ولی جدیدا در اجراها درکنار ساز اورگ هم فعالیت میکند
بالابان آذری
ساز بالابان آذری در کشور ما در مراسمات عروسی و اجرا های محلی در کنار ساز های مکمل قاوال و قوپوز و در نوای آشیقی مورد استفاده قرار میگیرد
بالابان آزری به دلیل موغام نوازی های خاص و صدای زیر خواننده های آذرباییجان صدای زیر تری نصبت به بالابان های شاهسونی و کردی دارند
و ریج ترین بالابان ها به سه دسته
سکیز ( 7 عدد سوراخ روی ساز و یک عدد زیر ساز قراردارد)
دوقوز (8 عدد سوراخ روی ساز و یک عدد زیر ساز قراردارد)
کیپ پرده ( فواصل ساز به طرز خاصی نزدیک به هم هستند)
البته این ساز در آذرباییجان در کنار اورگ هم اجرا میکند ولی شاخص ترین جایگاه این ساز متعلق به نوازندگی آشیقی میباشد
تیم نوازنگی آشیقی معمولا 3 نفر تشکیل میدهد
1_قاوالچی( کسی که ضرب نوازی میکند با سازی شبیه به دایره)
2_ بالابانچی (کسی که همگام با صدای خواننده و سازی که در دست خواننده هست . بالابان میزند)
3_ آشیق
آشیق کیست؟
آشیق‌ها فقط نوازنده و یا خواننده نبودند و نیستند بلکه زمانی کسی را با لقب آشیق صدا میزنیم که دارای ویژگی های متعددی، مانند تسلط به داستان و اشعار باقی مانده از گذشته، راوی‌گری، اجرا و توانایی کنترل مراسم و مجلس، بازیگری و کارگردانی، آهنگسازی، شاعری، نوازندگی، خوانندگی و بعضا رقاصی.. باشند.
بالابان شاهسونی
بالابان شاهسونی مختص نواحی استان مرکز و بخش های از استان فارس و شیراز و شهرکرد و زنجان و قزوین وتمامیت خرقان میباشد
با این ساز بیشتر اجرا های دشتی و چوپانی و نوازندگی آشیقی این مناطق و خرقان و ایل شاهسون انجام میشود
این بالابان بیشتر معروف بر بالابان قاراقان یاخرقان یا شاهسونی است
ساز هایی که در کنار بالابان شاهسونی اجرا میشوند دایره و چگور میباشد
تیم نوازنگی آشیقی معمولا 3 نفر تشکیل میدهد
1_قاوالچی( کسی که ضرب نوازی میکند با سازی شبیه به دایره)
2_ بالابانچی (کسی که همگام با صدای خواننده و سازی که در دست خواننده هست . بالابان میزند)
3_ آشیق
آشیق کیست؟
آشیق‌ها فقط نوازنده و یا خواننده نبودند و نیستند بلکه زمانی کسی را با لقب آشیق صدا میزنیم که دارای ویژگی های متعددی، مانند تسلط به داستان و اشعار باقی مانده از گذشته، راوی‌گری، اجرا و توانایی کنترل مراسم و مجلس، بازیگری و کارگردانی، آهنگسازی، شاعری، نوازندگی، خوانندگی و بعضا رقاصی.. باشند.
بنده هم با افتخار شاهسون هستم
این ساز هم 8 سوراخ دارد
میانه ترین و نرمال ترین بالابان ایران شناخته میشود
مناسب تمامی اجرا ها میباشد
معمولا بالابان های شاهسونی را به شکل بست دار میسازند. این کار هم باعث استحکام ساز میشود و هم متناسب با فرهنگ شاهسون ها میباشد
